نظافت و پاکیزگی محیط زندگی، بستری را فراهم میکند که محیط از هرگونه گرد و غبار، آلودگی و عفونت زدوده شده و سلامت آدمی تامین شود.
تمیز کردن اساسی همه چیز و دور ریختن خرت و پرت‌های اضافه خانه، اگر باعث احساس بهتری در آدم شود، بسیار پسندیده است، ولی خدا نیاورد آن روزی را که این کار به قیمت از دست رفتن سلامت آدمی تمام شود. توصیه‌های زیر برای شما که کارهای مختلف منزل را انجام می‌دهید و با هزار جور مواد شوینده شیمیایی سروکار دارید به‌طور قطع میتواند مفید باشد.
تأثیر کار خانه بر سلامت روان
نظافت و نظم دادن به وسایل خانه، ایجاد تنوع در دکوراسیون، تأثیر مثبتی بر روحیه افراد دارد و زندگی را از یکنواختی خارج میکند. حتی تنوع و تمیزی محیط اطراف خانه هم در پیشگیری از خمودگی و افسردگی بسیار تاثیرگذار است. امروزه ثابت شده افرادی که روزانه ۲۰ دقیقه به نظافت خانه می‌پردازند کمتر از سایرین در معرض افسردگی قرار دارند.
اگر هنگام تمیز کردن خانه و شستشو وقت زیادی صرف می‌کنید و در آخر هم هنوز فکر می‌کنید خوب تمیز نشده‌اند، باید بدانید که علایمی از وسواس در وجود شما نهفته است و باید به فکر درمان باشید. مهم‌ترین توصیه به خانم‌هایی که دچار این حس هستند، این است که هر چه سریع‌تر به یک روانشناس مراجعه کنند و بدانند که با شستشوی بیشتر و کارهای نظافتی طاقت‌فرسا چیزی جز خستگی و کمردرد را تجربه نخواهند کرد. از این جهت به وسواسی‌ها توصیه می‌کنیم حدالمقدور کارهای منزل را به سایر اعضای خانواده تفویض و یا از نیروهای خدماتی استفاده کنند.
فشار کار را تقسیم کنید
هدف از تمیز کردن منزل جز آسایش و سلامتی نیست، اما اگر همین امر، باعث به خطر افتادن سلامتی شود، باید تجدید نظر اساسی در روش آن، صورت گیرد. عدم مدیریت صحیح فرآیند کار خانه فشار زیادی را به خانم‌ها متحمل میکند که با تقسیم کارها در بلندمدت و همکاری موثر بین اعضای خانواده این فشار بین افراد مختلف و در بازه زمانی طولانی‌تر تقسیم شده و کار را ساده‌تر میکند. مثلا می‌توانید یک روز را به نظافت دیوارها و پنجره‌ها، روزهای بعد را به شستن پرده‌ها و به این ترتیب روزهای بعد را به یک نوع کار اختصاص داد. مهم این است که زمان به خوبی مدیریت شده و تقسیم کار صورت گیرد تا فشار از دوش یک نفر در خانه برداشته شود.
آسیب‌ها و راه‌های پیشگیری
۱. درد مفاصل، آسیب ستون فقرات، گردن و کمر درد
از ظرف شستن شروع می‌کنیم؛ توصیه می‌کنیم برای شست و شوی طولانی مدت ظروف طوری بنشینید تا کمرتان با لگن شما زاویه ۹۰ درجه داشته باشد و حتماً مفصل زانو کمی بالاتر از ران باشد. اگر قرار است ایستاده به شست‌وشو یا نظافت ظروف بپردازید و مدت طولانی جلوی ظرفشویی باشید باید از زیرپایی استفاده کنید و هرازچند گاهی پای راست یا چپ خود را روی آن قرار دهید تا انحنای ستون فقرات شما تغییر کند و یک نقطه از آن تحت نیروی دائمی قرار نگیرد. نباید در حالت خم به جلو یا حالت قوز کرده بایستید. بعد از ۱۵ دقیقه ساکن ظرف شستن، دست از کار بکشید، کمی راه روید. این امر از بروز کمر درد‌های مزمن و آسیب‌های ستون فقرات جلوگیری میکند.
برای بلندکردن اجسام سنگین ابتدا نشسته، کمر را راست کرده و جسم را به آرامی بالا بیاورید. با بلند کردن نادرست یک جسم، ۱۰ برابر وزن آن به ستوان فقرات به ویژه در ناحیه کمر فشار وارد می‌شود. افراد باید با توجه به توانایی جسمی خود عمل کنند. جا‌به‌جایی بیش از حد توان آنها میتواند باعث بروز فتق دیسک و آسیب عصبی-نخاعی در ناحیه مهره‌های کمری شود.
در هنگام آویزان کردن پرده‌ها، فشار زیادی به مهره‌های گردن و عضلات زنان وارد می‌شود. این عمل باعث می‌شود فرد از ناحیه مهره‌های گردن احساس درد کرده و ممکن است این عارضه در آینده به صورت فتق دیسک در مهره‌های گردنی فرد بروز پیدا میکند. توصیه می‌شود بعد از آویزان کردن قسمتی از پرده، کمی استراحت کرده، گردن خود را ماساژ داده و سپس به این کار ادامه دهند.
۲. آسیب‌های پوستی
استفاده از دستکش هنگام کار با مواد شوینده، بهترین شیوه برای حفاظت از پوست و ناخن‌هاست؛ سعی کنید تا آنجا که ممکن است از تماس مستقیم دست‌ها با انواع مواد شوینده و پاک‌کننده خودداری کنید. اگر پوست حساسی دارید بهتر است ابتدا یک دستکش نخی و سپس روی آن یک دستکش لاستیکی دست کنید؛
زیرا گاهی اوقات پوست به لاستیک دستکش حساسیت نشان می‌دهد. البته چنانچه از دستکش‌های آشپزخانه استفاده می‌کنید، بهتر است آنها را هر چند وقت یکبار تعویض کرده یا از دستکش‌های لاتکس که معمولا یکبار مصرف هستند، بهره ببرید؛ البته دقت داشته باشید دستکش‌ها نباید پاره بوده یا منفذی داشته باشد. همچنین دستورالعمل استفاده از مواد شوینده را نیز بخوانید و طبق آن عمل کنید. عدم رعایت موارد ایمنی در زمان استفاده از مواد ضدعفونی کننده و سفیدکننده میتواند آسیب‌های پوستی شدیدی را به همراه داشته باشد. این مواد منجر به خشکی شدید پوست شده و در درازمدت به اگزما تبدیل شود. خشکی، پوسته پوسته شدن، خارش و سوزش پوست از جمله علائمی است که نیاز به توجه و رسیدگی دارند. شکنندگی و خردشدن ناخن‌ها و جداشدن ناخن از قسمت زیرین نیز از جمله مشکلاتی است که میتواند در ناخن‌ها خودش را نشان دهد.
۳. آسیب‌های دستگاه تنفسی
هرکدام از شوینده‌ها PH و مواد شیمیایی مخصوص خودش را دارد و با کمک آنزیم‌هایش چربی‌ها و آلودگی‌ها را در خود حل میکند. مخلوط کردن این شوینده‌ها با هم میتواند باعث واکنش‌های شیمیایی خطرناک شده و به سیستم تفسی آسیب برساند. مثلا مخلوط کردن هرچند جزئی وایتکس و جوهر لیمو گاز بسیار خطرناکی را تولید میکند که در محیط بسته خیلی زود میتواند باعث خفگی و مرگ شود. از این جهت توصیه می‌شود هنگام کار با مواد شوینده و ضد عفونی کننده پنجره را باز بگذارید و به هیچ عنوان در محیط بسته از آنها استفاده نکنید.
استفاده از مقادیر زیاد مواد شوینده نظیر وایتکس و جوهرنمک در مکان‌های فاقد تهویه مناسب هوا، میتواند به مخاط دستگاه تنفسی فوقانی (حلق و بینی) و دستگاه تنفسی تحتانی (ریه‌ها) آسیب جدی وارد کند. مصرف این مواد در افراد بویژه افراد دچار تحریک پذیری راه‌های هوایی و مبتلایان به آسم و آلرژی بسیار خطرناک است. اولین و بهترین اقدام پس از بروز اختلال، قرار گرفتن در معرض جریان هواست، چرا که استنشاق هوای تازه، تنفس را تسهیل میکند و باعث ایجاد آرامش می‌شود. خوردن شیر نیز در این موارد توصیه می‌شود، چرا که مواد شوینده‌ای نظیر وایتکس، علاوه بر آسیب رساندن به ریه و حنجره، مسمومیت‌های داخلی را هم باعث می‌شود. به هنگام استفاده از شوینده‌های شیمیایی، استفاده از ماسک هم میتواند موثر باشد، اما وجود هواکش و بازکردن پنجره‌ها در این زمینه، میتواند تا حد زیادی از بروز آسیب‌های تفسی و آلرژی‌ها جلوگیری کند.